Welkom in de bananenrepubliek!

‘Welkom in Nederland-bananenrepubliek!’ Met uitnodigende lach, hagelwitte tanden en gehuld in een strak, blauw pak ontvangt financieel journalist Arno Wellens zijn gasten in een grote, witte touringbus. Eenmaal in de bus krijgt iedere passagier een waterflesje aangereikt, het etiket pontificaal bedrukt met het hoofd van tourguide Wellens. Het doet me denken aan het jaarlijkse schoolreisje van de basisschool: een volgepropte bus met stuiterende kinderen op weg naar het Land van Ooit. Nu is de bus niet gevuld met ongeduldige koters, maar met ernstig serieuze volwassenen. Om tien uur stipt vertrekt de bus vanuit Enschede richting de Zuidas in Amsterdam. Dresscode: makelaarskostuum. Ik ben beland in een 6,5 uur durende kamerplantentour, langs de treurig leegstaande kantoorpanden van Amsterdam. Duizenden kantoorpanden waar enkel één kamerplant de ruimte vult, moederziel alleen.

Om een stokje te steken voor de (buitenlandse) bedrijven die in Nederland geregistreerd staan, zodat deze in eigen land de belasting kunnen ontduiken, bedacht de belastingdienst een merkwaardige regel. Ieder bedrijf met een kantoor in Nederland is verplicht een kamerplant op zijn kantoor te hebben staan. Waarom? Een kamerplant brengt ‘gezelligheid’, zuurstof en bovendien heeft de groene vriend water nodig aldus de belastingdienst. Juist omdat de kamerplant zo nu en dan een drupje water nodig heeft, denkt de belastingdienst te kunnen achterhalen welke bedrijven in Nederland daadwerkelijk draaiende zijn. De regel is bedacht om belastingontwijking tegen te gaan van zogenaamde brievenbusfirma’s die alleen een postadres in Nederland aanhouden om gebruik te maken van het voordelige belastingklimaat. Waar niet over nagedacht is, is dat deze belastingontduikers zwemmen in het geld en met gemak een student in Amsterdam weten te strikken die voor een goed bedrag iedere week de Sanseveria, Yucca of Varen van wat water wil voorzien. Arno Wellens deed hier onderzoek naar en schreef hier uitgebreid over in zijn boek ‘Het Euro Evangelie’ . 

Het gevolg: tienduizenden leegstaande kantoorpanden. In de kamerplanttour die Wellens in samenwerking met kunstenaar Tinkebell (Katinka Simonse) in het leven riep, bezoek ik een aantal van deze troosteloze plekken. In een grachtenpand in hartje Amsterdam passeren we een kantoorpand waar we om de beurt door de knieën moeten zakken om door de spleet van een brievenbus een Philodendron te spotten. Ondertussen weet een kamerplanten-expert alle ins en outs over de planten die we opduikelen te vertellen. 

Zo huurt een van de rijkste mannen van de Oekraïne een kantoortje ergens op een van de hoogste verdiepingen van een gebouw in Amsterdam Zuid. Heus niet omdat Amsterdam zo’n bruisende stad is, het is nu eenmaal het snelst te bereiken met de taxi wanneer hij met zijn Privé-Jet vier keer per jaar op Schiphol landt om de per kwartaal verplichte lunchbonnetjes te consumeren. Door dik glas bewonderen we in setjes van twee, de eenzame kamerplant die op een bureau in zijn verder lege kantoor staat. Een surrealistisch tafereel, waar een ernstige waarheid achter verscholen ligt. 

Miljarden euro’s worden er jaarlijks ontdoken. En dat door de vreemde regeltjes bedacht door de belastingdienst, en de velen mazen in de wet. Pegels die eigenlijk de staatskas van het land van herkomst hadden moeten vullen, het is dan ook niet zo vreemd dat de lokale bevolking van een land als Moldavië zoveel armoede kent. Net afgestudeerde fiscalisten worden door multinationals ingehuurd om alle ‘openingen’ in de wet uit te pluizen die het mogelijk maken om de verplichtingen te ontglippen. Hiermee staat Nederland met stip op nummer 1 van de 12 populairste belasting-ontduik-paradijzen van de wereld

Met de kamerplantentour kaarten Simonse en Wellens op lachwekkende wijze de absurditeit van de werkelijkheid aan. Doel is om dit grootschalige probleem aan het daglicht te brengen, aangezien de door Wellens gestelde Kamervragen onbeantwoord blijven. Dus blijft de excursie langs Moldavische maffia en Russische wapenhandelaren voortbestaan, totdat de échte boeven in Nederland zichzelf eens serieus gaan nemen.