Vrouwelijke hysterie
Een ‘onregelmatige bloedstroom tussen baarmoeder en hersenen’ zijn de symptomen die vrouwen beschrijven wanneer de ziekte optreedt. Sigmund Freud duidt aan het einde van de negentiende eeuw de kwaal aan als een seksueel defect. Zijn wijze raad: laat uw genitaliën masseren door de dokter, wanneer u uw schaamstreek voelt gloeien. Deskundigheid is verreist, want men vreest voor de gevolgen, zoals blindheid. Door de behandeling komt de vrouw tot een staat van ‘hysterisch paroxisme’. Na de behandeling mag ze weer naar huis. De vrouwen blijven terugkeren en de dokters verdienen grof geld met het behandelen van deze ‘ziekte’. De uitvinding van het elektrische apparaat de Manipulator, de voorloper van de vibrator, volgt enkele jaren later en biedt een uitkomst om de ‘hysterie’ binnen huiselijke muren te houden.
Seksuoloog Alfred Kinsey spreekt pas in 1953 wetenschappelijk over het vrouwelijk hoogtepunt. Zijn onderzoek maakt hem een populair spreker en hij leert zowel mannen als vrouwen het vrouwelijk lichaam te begeren. Daarna duurt het nog twintig jaar voordat het bestaan en belang van de clitoris wordt benadrukt door seksuoloog Shere Hite. Een clitoraal orgasme werd daarvoor vaak ontkent, of als iets zeer negatiefs gezien. Zoals Freud, die zei dat wanneer een vrouw voor haar orgasmen afhankelijk was van haar clitoris een ernstige belemmering had, was opgesloten in een onvolwassen seksualiteit en zowel lichamelijk als psychologisch werd geremd.
De ratio uitgeschakeld en het lichaam in extase maken dat het orgasme nauwelijks in woorden is te vatten. Het benoemen en beschrijven leidt vaak tot ongemak. Wanneer we over seks schrijven lijken veel woorden te alledaags, te plat of dekken ze de lading niet. De gekozen woorden over het hoogtepunt leiden vaak tot hilarische woordspelingen, kinderachtige, of juist pornografische verwijzingen. De taal lijkt zelden in staat tot het vatten van de ervaring. Is het orgasme wel te begrijpen? De spanning van je eerste orgasme, de zenuwen die parten spelen om je geliefde te begeleiden naar het hoogtepunt en de euforie en extase als het samen lukt. De onzekerheid en de zenuwen lijken een onderdeel van het uitvinden van je eigen orgasme. Een gesprek over een orgasme wordt vaak niet openlijk gevoerd, niet vanwege een heersende taboe, maar vanwege de ultieme intimiteit.
Daarentegen staat het internet vol met informatie over het orgasme. Wanneer je zoekt op Google naar het woord; ‘orgasme’, verschijnen razendsnel 682.000 resultaten. Meer dan de helft van de zoekresultaten op Google beantwoorden vragen over het vrouwelijk orgasme. ‘Hoe bereik je als vrouw een orgasme?’ ‘Wat is een vaginaal orgasme?’ en ‘Zo werkt het orgasme bij een vrouwelijk lichaam’. Zestig jaar na de seksuele revolutie, geven online dokters en vrouwen die zichzelf omgedoopt hebben tot experts, informatie over hoe een vrouwelijk orgasme werkt en tips over hoe je het beste een orgasme kan bereiken. Dat het vrouwelijk orgasme jarenlang ontkent werd maakt dat het fenomeen nog steeds een onderwerp is waar veel onwetendheid over bestaat.
Op een afgelegen plek midden in de weilanden van het Noord-Brabantse landschap parkeren we onze kleine auto tussen de koeienvlaaien. Op persoonlijke uitnodiging verschijnen wij bij de opening van de expositie ‘Female Orgasm’ bij MIETair in Beers. Een vrouw in overdadig gekleed geeft aan dat ze wil beginnen. ‘Schuif wat dichterbij elkaar, zodat u het kunt horen. Een intiem samenzijn.’ De zangeres in haar keurige mantelpakje, netpanty handschoenen en een subtiel hoofddeksel wordt begeleid door een vrouw met witgrijs haar en een grote zonnebril achter een elektrische piano. De vrouw zingt over ‘vleselijk samenzijn’ en hoe ze kreunt van genot. Het publiek is stil en fotografeert. Niemand durft iets te zeggen of geluid te maken, iedereen doet zijn best zo normaal mogelijk te kijken en te luisteren naar een lied over een heftige seksscène doorgrond met persoonlijke details van de zangeres. Ongemakkelijk kijken wij elkaar aan. De performance van de twee vrouwen zet de toon voor de rest van de tentoonstelling.
Het boek ‘Female Orgasm’ door fotografe Linda Troeller en schrijfster Marion Schneider is de aanleiding voor de expositie in de buitengewone artist in residence in Noord-Brabant. MIETart vraagt voor de expositie ruim 30 kunstenaars na te denken over het erotische, gewaagde thema en hierbij nieuw werk te maken. Een kunstenaar kan in zijn vrijheid aan de slag om het thema te beteugelen. Een heel aantal kunstwerken tonen de worsteling met onderwerp, ze verhullen de afstand die de kunstenaar in neemt tot het onderwerp: een bewuste afstand. Door het intieme thema durven of willen enkele makers het vrouwelijk orgasme niet persoonlijk benaderen. Dit resulteert in vele beelden die clichématig de vagina tonen: als een gleuf, spleet of gat.
Kunstenaar Hanneke Wetzer ontwijkt deze afstand en betrekt juist haar eigen orgasme in haar werk. Bij de kunstenaar kun je een orgasme op aanvraag krijgen. Het orgasme wordt geregistreerd op het koperen halssieraad dat ze heeft ontworpen, in de vorm van een vagina. Ze heeft een heel aantal gepolijste koperen vagina’s gemaakt en tijdens het spasme wat ze tijdens het hoogtepunt ervaart krast ze de laatste lijnen in een van deze juweeltjes. Eén sieraad is inmiddels verkocht, ze zal op een door de koper bepaalde datum met haar orgasme het sieraad compleet maken. Dit werkt schuurt; voelt aan als een vorm van prostitutie. De koper van dit werk staat aan het roer, Wetzer is -op het moment dat het werk verkocht is- onderdanig en moet op aanvraag en betaalt een orgasme krijgen. Als een dienst van erotische intimiteit voor de koper, met een juweel als resultaat.
Kunstenaar Merel Holleboom laat in de catalogus van de tentoonstelling weten moeite te hebben het onderwerp openlijk en persoonlijk te benaderen. ‘De vraag naar mijn orgasme? Ik twijfel of ik antwoorden wil. Ik vind het een intimiteit die van mij is en van degene die ik binnen laat in mijn intieme wereld.’ Ze maakt een werk waarbij haar persoonlijke ervaring er niet toe doet, ‘het orgasme’ is ook iets universeels. Door het thema afstandelijk te benaderen, maar met een persoonlijke werkwijze, reikt het werk verder dan enkel de vorm van een vagina. Voor haar doet seks, het voorspel en het uiteindelijke orgasme denken aan theater. In de expositie laat ze een in bewust elkaar gebouwde kast zien waar in het midden twee kleine fluwelen gordijnen zijn gespannen. Achter de gordijnen zijn twee rode ballen te zien. De bezoeker kan bovenin de kast deze vormen opdraaien. De ballen verwijderen zich van elkaar, tot de maximale spanning is bereikt en ketsen dan weer tegen elkaar aan.
De tentoonstelling poogt het vrouwelijk orgasme onder de aandacht te brengen. Menig keer horen we de kunstenaars vertellen hoe schaamtevol ze hun vrienden de expo inlichtten en hoe ze hun kinderen hebben voorbereidt op deze tentoonstelling. Sommige kunstenaars openen moedig het gesprek met hun naasten, de online dokters en seksgoeroes proberen een weg te banen naar een succesvol hoogtepunt, maar het blijft een individuele uitvinding die zo intiem is dat het nooit alledaags zal worden.
De tentoonstelling is nog te bezoeken op zondag 27 oktober van 11.00 uur tot 17.00 uur. Kijk voor meer informatie op de website.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl