Verbeelding die niet imaginair is
Als je een kunstwerk niet zelf hebt gemaakt, kun je de intenties van de kunstenaar in feite alleen maar verkeerd begrijpen.
Waar fotografie doorgaans iets vastlegt, maken de beelden van Ksenia Galiaeva juist iets los. Ze ketent het fotografische moment niet, maar ontketent het beeld. De foto neemt een gedaante aan in ons hoofd en leidt tot een overweging, een gedachte die richting geeft aan ons bewustzijn. Daardoor zet het beeld onze waarneming in gang. We kijken niet zozeer terug op iets, maar krijgen een visionair idee. Het beeld brengt ons ergens heen waar we nog niet zijn geweest, maar waar we wel een herinnering aan hebben, of in ieder geval beantwoordt het aan een verwachting. Ons geheugen wordt door haar beelden bewogen. Als we kunst bekijken zien we altijd iets wat voor ons ligt, wanneer het ook is gemaakt. Het gaat niet over wat we achter ons laten, maar biedt ons zicht op iets waardoor we een stap achteruit moeten doen om het beter te kunnen bekijken Daarna willen we er bovenop staan en er ons in begeven. We worden erin opgenomen en maken er deel van uit.
Ksenia Galiaeva heeft mede door haar Russische afkomst en haar joodse familiegeschiedenis een referentiekader dat in de beeldende kunst op zijn minst eigenzinnig kan worden genoemd. Ze legt daarbij een onbekommerde belangstelling aan de dag voor het ongekende dat ze vanuit haar interesse voor wonderlijke alledaagsheid benadert. Het opmerkelijke daaraan is dat die alledaagse dingen voor haar volkomen vanzelfsprekend zijn en tegelijkertijd in de verbeelding ervan raadselachtig van betekenis zijn. Ze duiden weliswaar iets, maar vooral dat ze niets verklaren. De dingen doen zich voor zoals ze zijn, ook als ze iets anders betekenen, een metafoor vormen.
Geen taal is haar zo vreemd of ze maakt zich die eigen door op het woord stoel aan het woord tafel te gaan zitten. De verbinding die ze tussen vreemde talen legt, bestaat uit de verbeelding van de overeenkomsten en verschillen tussen ons begrip van de waarneming en hoe we verschijnselen benoemen. Paradoxaal is dat haar verbeelding niet imaginair kan worden genoemd. Denkbeeldig is het allemaal niet. Ze fotografeert wat zich voordoet en het beeld dat ze daarmee schept, onttrekt zich aan de werkelijkheid waarbinnen het is waargenomen en komt op zichzelf te staan.
Ze legt de verbinding tussen het bekende en onbekende door in gegeven omstandigheden de verbijzondering van het alledaagse te ondergaan. Ze weet en beheerst veel meer dan ze prijsgeeft. Ze wil er namelijk wel iets aan overhouden.
In de tijd dat ze aan de Academie voor Kunst en Vormgeving in ’s-Hertogenbosch studeerde, sprak ze consequent Engels, terwijl ze er korte tijd later blijk van gaf vloeiend en vrijwel foutloos Nederlands te spreken. Ze kwam er niet mee naar buiten, voordat ze voldoende vertrouwen had in haar beheersing van die vreemde taal. Die mentaliteit legt ze ook aan de dag bij het naar buiten brengen van haar werk: ze moet ervan overtuigd zijn dat de betekenis ervan ook buiten haar zelf om kan functioneren. Ze maakt met haar werk inzichtelijk hoe je ernaar kunt kijken.
Het doen van uitspraken over het werk van Ksenia Galiaeva is een hachelijke onderneming, want meestal hoort zij je licht hoofdschuddend aan. Voor haar ligt het namelijk altijd toch net even anders. Het is daardoor ook onmogelijk om haar werk adequaat te omschrijven. Een kunsthistorisch geënte visuele analyse van haar werk ziet in feite altijd iets over het hoofd, omdat de intentie waarmee ze haar werk maakt niet zozeer in de visueel waarneembare gegevens zichtbaar is, maar in de atmosfeer tussen de dingen die ze in haar beeld opneemt. Het begrip van haar werk in zoverre dat buiten haar omgaat, is altijd onvoldoende ten opzichte van de woordeloze betekenis die zij zelf hecht aan de beleving die het beeld oproept. Die bestaat uit een combinatie van herinnering aan wat achter haar ligt en verlangen naar een toekomstige onbestemdheid. Die legt ze vast in een moment van tijdloosheid die in de beeldende kunst gestalte krijgt in duurzame waarde en kennisvergaring. Dat ze daarbij gebruik maakt van de fotografie waarbij het beeld altijd pas verschijnt nadat het zich heeft voorgedaan, vergt een bewustwording die voorbijgaat aan het fotografische beeld. In het beeld dat ze maakt, is geen sprake meer van lens, zoeker en sluiter, maar van een onmiddellijk besef dat het beeld een waarheid behelst die nauwelijks te beredeneren of te verklaren valt. Die gewaarwording heeft een mythisch gehalte. Dat is een groot woord en grote woorden zijn niet zo van toepassing op het werk van Ksenia Galiaeva, omdat ze in het geval van de mythe bijvoorbeeld niet de pretentie heeft ergens een eeuwigheidswaarde aan toe te kennen die voor iedereen een metaforische waarheid bevat, maar dat ze iets treft wat ‘van alle tijden is’. Het gaat erom hoe je zelf een appel van de boom plukt, een bordje afwast, de was ophangt, iets in de grond poot, als een hond een bot begraaft, over vormovereenkomsten tussen een vrucht en een dier, een schaduw en een silhouet, de kwetsbare onaantastbaarheid van een vader en moeder, de onaantastbare kwetsbaarheid van een dochter, de manier waarop het leven de dood uitstelt, hoe je je verliest in de duur van het ogenblik.
Er is een mooi Engels woord voor wat wij notulen noemen: minutes, minuten. Zoals daarin pregnant wordt vastgelegd wat is gezegd en besloten tijdens een bijeenkomst van mensen in vergadering bijeen, zijn de foto’s van Ksenia Galiaeva een weergave van wat zich voordoet tussen de mensen in alledaagse situaties. Het zijn verschijnselen waar ze nauwelijks vat op heeft, waarvoor ze gedeeltelijk wel de omstandigheden in het leven heeft geroepen, maar die ze niet heeft kunnen afdwingen. Je zou kunnen zeggen: er doet zich voor waaraan iets is voorafgegaan en waarop iets volgt. De perceptie daarvan laat zich in het beeld dat Ksenia Galiaeva heeft getroffen als een ervaring beleven. Daardoor zijn haar beelden, hoe grafisch ook, nooit statisch. Ze bepalen een kijkrichting. Ze beziet zo levensvragen zonder er een antwoorden op te geven. Zij zoekt er oplossingen voor in het beeld. Haar oplossingen zijn concentraten. Ze verdunt niet, maar verdicht.
Het werk van Ksenia Galiaeva vormt het beeldverhaal van haar leven. Alles wat ze benadrukt, compenseert wat ze ogenschijnlijk weglaat. Ze accentueert de eigenschappen van de obscure waarneming en veel van haar werk zou je kunnen karakteriseren als een nocturne. In het donker doet zich iets voor wat we in het volle licht anders zouden ondergaan. Het beeld dat zij zo tot stand brengt, maakt goed wat we niet meer kunnen zien, simpelweg omdat de duisternis is ingevallen. In feite zijn veel van haar foto’s nabeelden van wat we denken gezien te hebben.
In haar doen en laten valt Ksenia Galieava samen met haar werk. Ze is een kunstenaar die bestaat bij de gratie van de kennis waaraan ze voorbij gaat. Ze haalt zichzelf in en komt er achteraf achter dat ze iets heeft gedaan wat ze zichzelf niet had toevertrouwd. Er is veel zelfvertrouwen voor nodig om dat te doen. Je weet niet half wat je daarvoor moet overwinnen. Je moet daarvoor boven jezelf uitstijgen. Sinds Ksenia Galiaeva vanaf haar negentiende in Nederland woont, is ze vijf centimeter langer geworden. Zij noemt dat ironisch een vorm van ‘integratie’. Het zou ook verbeelding kunnen zijn. Met ieder beeld dat ze maakt, groeit ze een beetje.
De tentoonstelling ‘unreal estate’ van Ksenia Galiaeva is te zien in
BRADWOLFF PROJECTS te Amsterdam
Gast curator Alex de Vries
Tot 7 november te bezoeken.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl