Secret Love
Xiyadie, oftewel; Siberische vlinder. Het is de schuilnaam van een Chinese boer. Terwijl hij overdag hard werkt op het platteland van een dorpje in China, maakt hij in zijn vrije uren de mooiste traditionele papier-snijd kunst. Een ambacht die eeuwen terug gaat en zijn oorsprong vond in China is zijn medium ter verbeelding van minder traditionele voorstellingen. Voor hem zijn niet de algemeen bekende afbeeldingen van vlinders of bloemen inspiratiebron, maar zijn verdrongen fantasieën van het vrije homoseksuele bestaan. Hij is 48 jaar en, zoals veel oudere Chinese mannen, ‘gelukkig’ getrouwd. Samen hebben ze twee kinderen. Nu werkt de Siberische vlinder in de grote stad zodat hij maandelijks wat geld op kan sturen naar zijn gezin, mijlen ver verwijderd van hen. Een gezin waar hij als homoseksuele vader zich nooit echt op zijn gemak heeft gevoeld. “I knew I liked men from an early age, but in the country, it’s completely unthinkable to come out as gay, it’s even seen as criminal.”
1949: Communistische machtsovername in China, Mao Zedong verplicht kunstenaars tot het enkel schilderen in socialistisch-realistisch stijl.
1978: Na de dood van Mao Zedong kondigde Deng Xiaoping een periode van ‘openheid en hervorming’ aan. De politieke en economische vernieuwingen tijdens dit bestuur gaven een nieuwe generatie kunstenaars, kunstacademies werden heropend.
1997: een recente verandering in de Chinese wetgeving rondom homoseksualiteit; homoseksualiteit is niet langer strafbaar.
2001: homoseksualiteit wordt verwijderd van de lijst met psychische aandoeningen.
Tijdens een bezoek aan het Tropenmuseum van Amsterdam, confronteren de cijfers uit een zaaltekst omtrent homoseksualiteit je direct met de context van een tentoonstelling over dit gevoelige onderwerp in China. Homoseksualiteit. Strafbaar. Psychische aandoening. Slechts 14 jaar terug besluit de staat China de term homoseksualiteit niet meer als aandoening op te nemen in haar wetgeving. Het is een heel kwetsbaar begin voor de homoscene van een land waar je vandaag nog steeds een boete van 20.000 yuan (2.400 euro) en 3 jaar gevangenisstraf krijgt wanneer je in bezit bent van een pornografisch plaatje.
Om de ontwikkelingen rondom seksualiteit sneller in gang te zetten en men een ander perspectief aan te rijken, houden veel jonge Chinese kunstenaars zich bezig omtrent dit soort persoonlijke thema’s. Zij willen de taboes doorbreken en streven naar acceptatie voor homoseksuelen, lesbiennes, biseksuelen en transgenders in China. De Chinese curator Si Han besluit na lang onderzoek door de geschiedenis rondom genoemde thema’s, een tentoonstelling te maken met gerelateerde kunstwerken van jonge Chinese kunstenaars. Bijna allen zijn ze opgegroeid in het een-kind politiek regime, een nieuwe generatie die veel groei en grote ontwikkelingen in de Chinese cultuur kent, in de hoop dat deze bij kan dragen aan de toenemende bewustwording van rechten rondom homoseksualiteit.
Na een goed ontvangen primeur in Zweden tourt de tentoonstelling nu de wereld rond en zijn 45 kunstwerken van 10 deelnemende kunstenaars uit de tentoonstelling om dit moment te zien is in de parkzaal van het Tropenmuseum in Amsterdam; Secret Love.
Lopend door de tentoonstelling word ik voornamelijk geconfronteerd door de felle, indringende kleuren en de ontblote geslachtdelen waar ik niet aan lijk te ontkomen. Deze voor mij stereotype verbeelding van de gevoelige en persoonlijke thema’s die Secret Love aan het daglicht brengt, stellen me enigszins teleur. Waar de geheimzinnige, subtiele maar bovenal betekenisvolle Chinese kunst ooit mijn hart stal, lijk ik in deze tentoonstelling verdwaald te zijn in een chaos aan clichématige beelden.
Zoek de kussende gay. Massa’s aan mannen in eenzelfde houding en uniform waarvan in ieder groepsportret slechts een enkeling afwijkt in kussend of handtastelijk gedrag, een directe en voor de hand liggende verwijzing naar het strakke Chinese regime. Er is een gemis aan poëzie en geen sprake van een onderliggende laag. Het zijn zoekplaatjes die de genuanceerde verhalen waar we in de wereld misschien juist behoefte aan hebben missen. Deze kunst kennen we al en ik kan me goed voorstellen dat veel homoseksuelen in Nederland zich, net als met de Gay Pride, niet met deze gay-kunst identificeren.
De kunstwerken die wél die voorzichtige betekenisvolle laag hebben zijn extra confronterend. Zo is er te midden van een gecreëerde ruimte waar zelfs de muren in bonte kleuren zijn geschilderd, één video te zien waar ik die sereniteit weer terug vind. Tussen de foto’s van fotograaf Chi Peng, – seks hebbend met zichzelf in een telefooncel, of verstopt onder een kantoorbureau – en de filmbeelden van kunstenaar Fan Popo, – waar menselijke reacties in beeld worden gebracht op zowel homoseksuele als lesbische paren die hun trouwfoto’s nemen op een immens druk plein – is een stille zwart-wit video te zien. Twee vrouwen staan tegen over elkaar, aan elkaar verbonden door een dunne, zwarte draad.
Alleen de titel van de video ontroert al. 丛. Het Chinese karakter staat symbool voor cong: samen. De bovenste twee symbolen doen denken aan gepelde bananen, of op de karakteristieke geabstraheerde tekenmanier van vogels die net hun vleugels uit willen slaan, vrij zijn. Maar 人 staat symbool voor mens, en zo staat 人人 symbool voor de meervoud, mensen. In het Chinese karakter worden ze verbonden door een lijn, en zo zijn de twee 人人 samen. De twee vrouwen op de video lijken op zoek naar de grenzen die de draad hen geeft en in hoeverre deze de karakters aan elkaar verbindt. Het toont een onderzoek van het kunstenaarsduo Cheng Juanzi en Song Jianing, naar de emotionele gemoedsstand van twee personen van eenzelfde sekse, doormiddel van hun lichaam. Vriendschap, liefde of misschien wel het ego en de ik, een subtiele verbeelding van hoe het zijn kan.
“Once upon a time, I dreamt I was a butterfly, fluttering hither and thither, to all intents and purposes a butterfly. I was conscious only of my happiness as a butterfly, unaware that I was myself. Soon I awaked, and there I was, veritably myself again. Now I do not know whether I was then a man dreaming I was a butterfly, or whether I am now a butterfly, dreaming I am a man.” – Zhuangzi, een chinees dichter.
De tentoonstelling Secret Love is nog tot en met 8 mei 2016 te zien in de Parkzaal van het Tropenmuseum in Amsterdam
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl