Een fictief landschap – Morten Barker’s Terra Nullius
Het daglicht weet de krochten van het betonnen Kunstfort in Vijfhuizen niet te bereiken, maar er is een werk dat opdoemt aan het eind van een donkere, dood lopende gang; Apocalypse Now! (2017) van Morten Barker, een foto die van achter wordt verlicht en daardoor een paars-roze gloed afgeeft in de duisternis.
Het werk is onderdeel van de reeks Terra Nullius, foto’s bestaande uit digitale montages van frames die Barker uit iconische oorlogsfilms haalt, zoals Battleship Potemkin, Apocalypse Now!, en The Hurt Locker. Het beeld dat het werk vormt is een samenstelling van fragmenten, en niet als zodanig in de oorspronkelijke film terug te zien.
‘Terra Nullius’ is de Latijnse uitdrukking voor ‘niemandsland’, het neutrale, ongeclaimde gebied dat zich tijdens een oorlog tussen de twee frontlinies bevindt en dat aan niemand toebehoort. Als titel, toegepast op dit werk van Barker, krijgt het op meerdere niveaus betekenis. Ten eerste omdat deze omgevingen zijn gemanipuleerd om ze te ontdoen van strijd en oorlog; het zijn lege landschappen waarin geen mens of wapen te bekennen is. Apocalypse Now! (2017) van Barker is een mistig, paars vergezicht van een rivier, met palmtakken die vanuit de hoeken in het beeld hangen en die het geheel een laid back vibe geven, zoals een neon-verlicht café in een tropisch oord. De afbeelding Battleship Potemkin (2017) is van een zee zonder pantserschip, de golven zijn de rust zelve. De beelden zijn ontdaan van hun oorspronkelijke verhaal; Apocalypse Now! (1979), de film, is een cultklassieker die zich afspeelt tijdens de Vietnam-oorlog, en Battleship Potemkin (1925) is een van de vroegste voorbeelden van oorlogspropaganda uit de filmgeschiedenis, gemaakt om sympathie voor de Russische heilstaat te kweken.
De manier waarop de beelden uit Terra Nullius tot stand zijn gekomen, roept vragen op over wie de afgebeelde plekken op het foto’s kan claimen. Het is geen film still uit een bestaande film, maar een fictief landschap, een drogbeeld dat is ontstaan door verschillende stukjes van verschillende momenten over elkaar heen te monteren. Is het resultaat nog steeds eigendom van de makers van het bronmateriaal, of zijn ze tijdens het proces van montage en manipulatie van Morten Barker geworden? Deze verwarring rondom eigenaarschap wordt benadrukt door de afzonderlijke titels van de foto’s; de naam van de gebruikte film, gevolgd door het jaartal van Barker’s werk, een simpele toevoeging die de functie heeft van een vlaggetje dat een territorium claimt. Deze dubbelzinnigheid omtrent eigenaarschap is extra opvallend als je bedenkt dat Terra Nullius een kunstwerk is dat het terrein van oorlog, grondgebied en bezit verkent, terwijl de drang tot toe-eigening juist bij veel oorlogen aan de basis ligt.
Het is een interessante gedachte dat binnen de frames van een oorlogsfilm een niemandsland kan schuilen, ook al is hij onzichtbaar als je de film op een gangbare manier bekijkt. Maar ook al ontbreekt er (naast de titels) een verwijzing naar oorlog, toch hangt er een rare spanning in de beelden. Door de veelvuldige montage lijkt het leven uit het landschap te zijn gezogen, en krijgen de foto’s een onheilspellend karakter. Het is leeg, maar een serene kalmte is het niet, eerder een stilte voor of na de storm. Alsof de strijd nog moet beginnen, of het een plek is waar zich een gruwelijke veldslag heeft voltrokken.
Apocalypse Now! (2017) is t/m 7 juli te zien in het Kunstfort in Vijfhuizen
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl