De taal van een lijn; in gesprek met Annesas Appel
Hoeveel slokjes zitten er in het grootste zwembad ter wereld? Waarom drukken wij het gewicht van een vinvis uit als wat deze aan land zou wegen? Wat te doen als de kilo plotseling een zandkorrel minder weegt? Het begrip van maat is er een die steeds in het gesprek tussen mensen terugkeert en blijft fascineren met haar enerzijds precieze karakter van het achter de komma en anderzijds abstracte toon die speels vervormd in de fantasie van elk hoofd. Want deze cijfertaal draait om alles waar je haar aan verbindt.
Zo onderzoek ik hoe in het dagelijks leven, in de kunst en in de wetenschap met maat wordt omgegaan en hoe dit zich verhoudt tot een context. Als onderdeel van mijn onderzoek ging ik in gesprek met een kunstenaar wiens naam ik voor het eerst hoorde toen zij de stenen van de vloer in de Vishal genummerd had. Ze fascineerde mij omdat ze haar groene afwasborstel nauwkeurig in kaart had gebracht. Ik raakte bekend met haar werk toen ik de atlas zag die ze maakte van landsgrenzen. Hoewel we allemaal wel eens te betrappen zijn op systemen die voor ieder ander dan onszelf absurd aandoen, zijn er maar weinig mensen die zo consequent hun eigen systematiek uit wanorde weten te maken en tegelijkertijd bestaande ordeningen kan heroverwegen als Annesas Appel. “Omdat bestaande logica’s vaak niet logisch zijn”. Hierover ging ik met haar in gesprek.
VM De overlappende thematiek van jouw werk lijkt die te zijn van systemen. Opvallend is daarbij dat de systemen die je van een computer beschrijft in Notebook (2009) op een heel andere schaal plaatsvinden dan die van bijvoorbeeld de landsgrenzen en wereldkaarten in Atlas in lines (2007) De patronen daaruit nemen de ene keer slechts enkele millimeters in beslag en dan weer vele kilometers. Wat denk je dat het verschil is tussen dit soort systemen met betrekking tot hun schaal?
AA Voor mij gaat het vaak om dingen die dagelijks om je heen zijn; dingen waar je heel bekend mee lijkt te zijn. Misschien is het naïef, maar bij de wereldkaart heb ik eigenlijk geen benul van het formaat ervan. Hoe groot zoiets werkelijk is, ontgaat mij grotendeels omdat dat een te abstract gegeven is. Daarmee lijkt dat enorme formaat ook niet aanwezig. Terwijl ik juist met het notebook project, gefascineerd was dat zulke kleine onderdelen toch van zo’n belang zijn voor de werking van het grotere.
Getallen zeggen mij weinig: daar kan ik mij niet zo’n beeld van maken. Datzelfde geldt voor de schaal van een kaart. De straten van New York zien er via een plattegrond dan misschien overzichtelijk uit, maar eenmaal daar blijken ze eindeloos. Straten met eindeloos veel gebouwen waar weer eindeloos veel mensen wonen. Als iets zo groot is dan verlies ik mezelf gewoon.
VM In jouw werk ga je op verschillende momenten uit van bestaande data. In Atlas in Lines heb je als uitgangspunt officiële data als grenzen en hun afstanden aangehouden en de hoeveelheid landen waaraan een land grenst. Wat spreekt je hierin aan?
AA Het is een simpele begrenzing. Anders kan ik eindeloos doorgaan. Met de systemen die ik zelf maak loop ik constant tegen mijn eigen gestelde grenzen aan. Maar door dan consequent te blijven, kan ik mij focussen op andere dingen. Juist omdat ik die regels heb. Dat werkt fijn. Afwijken kan dan niet meer, omdat ik mij moet houden aan dat systeem. Iemand zei eens ” dat systeem heb je gewoon zelf gekozen, dan kan je het toch ook aanpassen?” Maar dat is niet helemaal waar. Voor mij zijn die systemen dan een heel logisch houvast geworden.
VM Bijzonder vind ik, hoe jij jouw logica over weet te brengen tot een logica die ook voor een ander gemakkelijk aanneembaar is. Terwijl je vaak volgens een systeem werkt waarin ook veel persoonlijke keuzes zitten. Zo doen de tussenstappen die je maakt in het Ruiten Alfabet voor mij niet altijd natuurlijk aan terwijl de uitkomst compleet vanzelfsprekend kan lijken. Hoe ben je bij dat project te werk gegaan?
AA Op de Rietveld kreeg ik ooit een opdracht rondom rituelen en toen kwam ik bij de Schotse ruit uit. Zo’n patroon draagt een heel leesbare taal: het aantal kleuren heeft oorspronkelijk te maken met je rang; of je een koning of een boer was en de soort kleur hing weer af van de omgeving waar je woonde. Op die manier konden clans elkaar lezen. Zo kwam bij mij het besef dat in patronen een taal zit. Daaruit besloot ik mijn eigen ruitentaal te maken. Zo is het ruitenalfabet tot stand gekomen. Bij elke letter van het alfabet heb ik binnen die kleurgroep een voorwerp gezocht wat die kleur kon representeren. Bijvoorbeeld: Avocado, Boomkikker, Celedon, Druif, Erwt, Flesgroen, Granny Smith, Halsbandparkiet … op die manier. Dat woord kon ik omzetten in een ruit, omdat ik een grid maakte waarmee een woord in lijnen geschreven kon worden. Doordat elke ruit daarmee voor een letter komt te staan, zou iedereen een persoonlijke naamsgebonden ruit kunnen maken. Het resultaat is alleen moeilijk leesbaar. Vaak is mijn logica dát je het kunt lezen, maar je moet er wel heel veel moeite voor doen.
VM Als een soort geheimschrift, een code. Tegelijkertijd lijkt jouw werk ook vaak een vertaling van door anderen gemaakte codes. En dat jij met het kraken ervan optreedt als vertaler van die beeldtaal. Maar daar komen veel verschillende stappen aan te pas: wanneer je kleuren aan letters, letters aan woorden en woorden aan strepen verbindt. Hoe kan jij jezelf weerhouden van het eindeloos verwerken van die gegevens. Wanneer weet je dat zo’n soort vertaalslag af is?
AA Ik vind het mooi als iets weer sluit. Als het uit zichzelf komt en verder niets nodig heeft. Het voorwerp en zijn naam. Tegelijkertijd is het afsluiten van een project ook altijd mijn struikelpunt. Soms blijft mijn ‘vertaling’ lange tijd nog te dicht bij het origineel. Ik wil in mijn projecten net een verwondering opwekken. Dat kan echt een gevecht zijn. Daar wordt je ook niet beter in, dat komt elke keer weer voor. En dan is er ineens die laatste slag. Dan heb je het! Dat is het fijnste moment van een werk.
VM Een boek is natuurlijk bij uitstek een vorm waarin een hele wereld gevat kan worden terwijl het teruggebracht is naar het behapbare formaat van een, goed in de hand liggende, pagina.
AA Ja. Het is alleen wel zo dat in Atlas in lines, Rusland op een gegeven moment van het papier af loopt: die verdwijnt.
VM En dat mag dan ook? Dan is dat formaat van dat boek dwingend?
AA Ja meestal ben ik daar dan heel precies in. Dan zou het formaat van het boek zich op Rusland moeten aanpassen. Maar je wilt ook dat Andorra zichtbaar blijft. Rusland is zo veel groter dan de andere landen dat ik die vaak heel irritant vind. Zo overheersend en bepalend. Dat lijkt dan snel een hele politieke uitspraak, maar
ik benader de wereldkaart vooral visueel. Ik vind het fijn dat een pagina iets wezenlijks wordt wanneer je 20 pagina’s door moet voordat je voorbij Rusland bent.
VM Daarbij is een pagina ook heel democratische plek; omdat de oppervlakte steeds gelijk is.
AA Het probleem is alleen dat als je Andorra als maatstaf aanhoudt, het uitdrukken van Rusland in dezelfde verhouding haast onhandelbaar wordt. En andersom is Andorra haast onzichtbaar.
VM Het is misschien een beetje alsof je een walvis in millimeters probeert op te meten. Heeft het kleine object of onderwerp in jouw werk dan meer recht dan het grote?
AA Ik probeer klein wel vaak zichtbaar te maken ja. Je gaat doorgaans namelijk sneller voorbij aan kleine dingen, of aan dingen die je dagelijks ziet.
VM Ik zag eens een wereldkaart waarvan alle landen op zijn kop gezet waren, maar de namen van de landen wel leesbaar gedrukt stonden. Ik vond het bijzonder omdat het mij deed beseffen dat het een van meerdere opties is een wereldkaart of een globe zo te tonen als wij hem kennen. En soortgelijk verfrissende insteek schuilt in jouw werk. Waar moet nu nog een systeem voor bedacht worden?
AA Dat kan voor eigenlijk alles. In mijn huis ben ik bijvoorbeeld begonnen met alle onopgemerkte verzamelingen. Hoeveel je verzamelt. Hoeveel je om je heen hebt. Verzamelingen waarvan je eigenlijk niet bewust bent dat je ze hebt. Automatisch ontstaat er dan een hoeveelheid en daarnaast een bepaalde overzichtelijkheid.
VM Is dat misschien het doel: overzicht?
AA De aanleiding voor mijn werk is vooral om duidelijkheid te krijgen. En bij mij ontstaat dat in dit geval door elk object of elk land eindeloos te herhalen, te draaien en door je vingers te laten gaan. Dan maak je het eigen. Dat ik elk onderdeel echt gezien heb en dat ik elk onderdeel dan ken geeft wel een gevoel van overzicht. Het gaat niet echt om begrijpen: het is niet alsof de notebook er logischer op geworden is. De vormen ken ik maar de functie van de vorm niet. Technisch weet ik nog steeds niet hoe een notebook werkt.
Je slaat de helft nog niet op van wat je allemaal om je heen ziet. Maar door zo intens met een object om te gaan krijgen ze pas een plaats in mijn hoofd. Doordat ik nu 20 000 keer de wereldkaart heb bekeken ken ik que vorm haast alle landen uit mijn hoofd. Het help wel als ze een uitgesproken vorm hebben. Pakistan is een soort krokodil, bijvoorbeeld.
VM Tot slot zou ik je willen vragen: Hoe zwaar is een vinvis?
AA Dat heb ik net gelezen, maar ik kan het mij nu al niet meer herinneren.
Het grootste gewicht dat ik mij kan voorstellen is denk ik letterlijk wat ik kan voelen. Van een auto weet ik ook dat die zwaar is, maar omdat ik dat nooit gevoeld heb leeft dat niet. Volgens mij moet ik een gewicht ervaren wil ik dat ergens aan kunnen vergelijken. Ik las iets van 17.00…. en waar houdt die nul dan op? Ik weet niet eens hoe je dat uitspreekt. Een vrachtauto? Een ton? Ik zeg maar wat, want ik weet niet eens hoeveel dat is.
Eerder ging Vibeke Mascini met Sarah van Sonsbeeck in gesprek over gewicht. Lees hier het artikel.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl