De L’Origine du Monde(s) in de hedendaagse kunst
Soms is seks gewoon. En onhandig, of een beetje vies. En dat is oké.
Het was het jaar 1866 toen Gustave Courbet de wereld choqueerde met zijn L’Origine du Monde. Het schilderij toont een close-up van een met donker dons bedekte vagina, die speels onder een maagdelijk wit laken tevoorschijn komt. Het werd zo aanstootgevend bevonden, dat het werk jarenlang achter een fluwelen gordijn tentoongesteld is, alsof het publiek op een lieflijke, maar grijpbare manier tegen geschilderde pornografie in bescherming moest worden genomen: alleen voor de ogen van hen die het gordijn opzij durven te trekken, is dit scandaleuze werk zichtbaar. De viezeriken.
Courbet verwierp met zijn schilderij alle academische regels die bepaalden hoe vrouwelijk naakt afgebeeld moest worden in de kunst. Normaal gesproken moest het vrouwenlichaam de fantasie van de man dienen: fluwelen doeken bedekten subtiel de geslachtsdelen, waardoor de onbereikbare vrouwen een bovennatuurlijk, bijna goddelijk karakter kregen. Courbet’s kwast schiep daarentegen het werkelijke leven. Een gewone, naakte vrouw, in een gewone, naakte positie met een gewone, (enigszins) naakte vagina.
Inmiddels zijn we zo’n 150 jaar verder: het gordijn voor L’Origine du Monde is niet meer en de kijk op het naakt en seksualiteit heeft zich ontwikkeld. De seksuele revolutie van de jaren ’60 heeft ons geleerd dat seks niet onlosmakelijk verbonden is met het huwelijk en dat het hebben van meerdere bedpartners niet iets is om je voor te schamen. Seks is niet ongewoon: onder de ribbroeken en wollen truien is iedereen immers naakt. In de hedendaagse beeldcultuur zijn er geen academische regels meer die beslissen hoe het lichaam en seks moet worden weergegeven, maar lijkt het pornografie te zijn die dit bepaalt. Dit toonde wetenschapper Jochen Peter al aan in zijn onderzoek naar de relatie tussen internetporno en het beeld van vrouwen. Hij concludeerde dat mannen die veel porno kijken, vrouwen meer als seksobject benaderen. Vrouwen met strakke lijven, volle lippen en ronde boezem zijn verweven met het dagelijks leven: in tijdschriften, in reclames en op billboards van modemerken is de geretoucheerde vrouw de norm.
Gelukkig zijn er opnieuw kunstenaars die in hun werk laten zien dat niet alle mannen blokjesbuiken hebben, ook niet alle vrouwen kaalgeschoren zijn en het hebben van seks niet iedere keer eindigt in een oorverdovende climax. Eén van de Courbet’s van 2018 is Melanie Bonajo, die met haar video Night Soil #2/ Economy of Love een beeld schetst van de seksuele vrouw, zonder in stereotyperingen te vallen. Half ontblote vrouwen met gewone maten, liggen verstrengeld op de grond. Het zijn sekswerkers uit New York, die zich – in een door mannen gedomineerde maatschappij – hard maken voor het creëren van een nieuwe ideeën over liefde en seks. De verhalen die de video vertelt, gaan over kwetsbaarheid, onzekerheid en intimiteit.
Daarnaast heeft kunstenaar Barbara Broekman de invloed van porno op de manier waarop we naar vrouwen kijken, verbeeld in haar werk Open Mouths. Vijfenveertig geborduurde portretten van verschillende vrouwen vullen de muur. Ze kijken dom, aldus de kunstenaar, met een geile blik in de ogen en hun mond een klein stukje open, alsof ze zeggen: ‘Kom maar hier, ik ben klaar om je een pijpbeurt te geven’. Broekman bekritiseert met haar doeken de tendens waarbij de objectivering van de vrouw voor lief wordt genomen. Want waarom moeten vrouwen, in deze tijd, nog steeds in dienst staan van het prikkelen van de verbeelding van de man door er continu uit te zien als een gewillige pornoster?
In het begin van zijn loopbaan behandelde ook Berend Strik de seksualisering van de maatschappij in zijn werk. Op expliciete pornografische foto’s stikt hij meerdere lagen draad dat het beeld steeds iets vervaagt. De ongenuanceerde afbeelding van een platte vrijpartij verandert hiermee in een zacht, intiem – en misschien zelfs rommelig – samenzijn tussen twee (in dit geval drie) mensen, een beeltenis van hoe seks vaak is in de realiteit.
Kunstenaar Guo-Qiang laat in zijn werk One Night Stand vijftig stellen de liefde met elkaar bedrijven, terwijl het publiek toekijkt. Geen afgetrainde pornoacteurs, maar mensen zoals jij en ik konden zich aanmelden voor de performance. De honderd mensen vieren na een vuurwerkshow – als metaforische voorbode op wat erna komen gaat – de liefde in kleine tentjes op het dek van een schip op de Seine. Een spectaculaire plek, ja, maar niemand hoeft het Kamasutra-boek uit zijn of haar hoofd te kennen om indrukwekkende manoeuvres uit te halen. Gewoon is meer dan genoeg, de missionaris voldoet. In iedere tent kan de lamp worden aangedaan, waardoor een subtiel silhouet van het vrijen wordt geprojecteerd op het doek. Het zware, fluwelen gordijn dat Courbet’s alledaagse naakt ooit wegstopte, is een speelse, semi-transparante sluier geworden. Nu is het wachten op het moment dat het doek daadwerkelijk valt.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl