Atelierbezoek: Ad de Jong
‘Your Freedom’ bij Kennedy Van der Laan
Advocatenkantoor Kennedy Van der Laan staat bekend om de goede collectie hedendaagse kunst en de tentoonstellingen die daarmee worden gerealiseerd. Sindskort is Kennedy Van der Laan verhuisd van de Haarlemmerweg naar een nieuw kantoorpand aan de Molenwerf 16 in Amsterdam. De kunstcollectie is momenteel onder de hoede van Nathalie Bruys, die in 2017 Erik Mathijsen als consultant beeldende kunst opvolgde. Voor de hoge centrale ruimte van het nieuwe kantoorpand schreef Kennedy Van der Laan een competitie voor een kunstopdracht uit, Ad de Jong (1953) won die. Hij maakte een metershoge, uit meerdere gestapelde delen bestaande sculptuur van gekleurd epoxyhars met fiberglas en gekleurd met pigmenten, in het middelpunt aan een buis draaiend en zwevend.
‘Your Freedom’ heet het werk van Ad de Jong dat nu in de vide hangt. De titel is tekenend voor zijn kunstopvatting: “Je kijkt naar je eigen vrijheid. De titel is een toegevoegd element, om je geest in een onbekend of nieuw gebied te laten komen.” Zijn sculpturen nodigen je uit om je er persoonlijk mee te verhouden.
Het gaat hem niet om de gedachte over een object, maar vooral om het gekleurde fysieke object zelf en dat er een gelegenheid wordt gecreëerd een verbinding met jezelf te maken, van binnenuit.
Zijn sculpturen nodigen je uit om je er persoonlijk mee te verhouden.
In de vide van de centrale ruimte kan iedereen de afzonderlijke zeven losse delen handmatig laten draaien, in tegengestelde richting en op verschillende niveaus. Het totaal biedt een dynamische aanblik. De verschillende grote ronde en rondhoekige vormen zijn gekleurd met prachtige verschillende transparante en dekkende pigmenten: Irgazin oranje met briljant Hansa geel, Bismut-Vanadat citroengeel, gele Marokkaanse oker, citroen cadmium geel met nikkel titanium geel, Irgazin rood naast Vagone groene aarde en Novo Perm karmijn rood en koper blauw. De grootste vorm heeft een doorsnede van meer dan 350 cm.
De uitnodiging om het beeld in beweging te brengen is vanzelfsprekend en kantoormedewerkers steken in het voorbijgaan hun hand uit om het te laten draaien. Ad de Jong is bijzonder nieuwsgierig naar wat de mensen het beeld te bieden hebben, welke wisselwerking ze ermee aangaan.
Ad de Jong presenteert beeldende kunst ook als een vanzelfsprekend onderdeel van het bestaan en niet als exceptioneel of vreemd: het is er en doet zich voor.
Ad de Jong presenteert beeldende kunst ook als een vanzelfsprekend onderdeel van het bestaan en niet als exceptioneel of vreemd: het is er en doet zich voor.
Het kunstenaarschap is voor hem een bewustwording van zijn positie in de wereld, waarin alles met elkaar samenhangt en continu verandert. Die opvatting komt mede voort uit zijn verdieping in Oosterse filosofieën en het soefisme, dat zich richt op de eenheid van alles.
De bron van het bewustzijn wat buiten ons overal en in alles aanwezig is en waar hij zich mee verbindt, is de belangrijkste energie achter zijn werk.
Daaraan heeft hij onder meer het besef ontleend dat hij met kleuren en vormen onbekende gebieden kan openen.
Zijn sculpturen vormen beeldende elementen die niet vast te pinnen zijn en die door de meeste mensen nooit eerder zijn gezien. Hij geeft bij zijn werk geen tekst of uitleg. Wel is hij vaak gedurende langere tijd bij zijn tentoonstellingen dagelijks aanwezig om te ervaren hoe bezoekers met het werk omgaan. Als het zo uitkomt gaat hij met mensen in gesprek over wat ze zien en ervaren. Hij schrijft niets voor.
De essentie van de beeldhouwkunst is voor hem dat tegendelen zo met elkaar verbonden worden, dat de nieuwe vorm ‘waar’ is.
Dat is ook in het leven voor hem zo, dat je steeds ideeën loslaat en weer verschillen en tegendelen in jezelf met elkaar verbindt tot een nieuw veld. In de beeldende kunst moeten de voornemens die hij heeft zichtbaar worden.
Hij geeft bij zijn werk geen tekst of uitleg.
Zijn beelden geven er blijk van dat er voor iedereen vrije ruimte kan zijn om zich uit te drukken en te ontwikkelen, vanuit een autonome levenshouding.
Voor hem is een esoterische schrijver als P. D. Oespenski een leidraad die met zijn boeken ‘Op zoek naar het wonderbaarlijke’ en ‘Een nieuw model voor het heelal’ het motto lijkt te geven voor waar hij naar streeft. Oespenski is met George Gurdjieff en Jiddu Krishnamurti het beginpunt geweest van zijn zoektocht naar de bronnen van Oosterse kennis en filosofie.
De belangrijkste notie voor Ad de Jong is, zoals gezegd, dat je moet snappen dat alles één geheel is waar iedereen deel van uitmaakt. Je kunt je daar niet van afscheiden, ook als kunstenaar niet. Je kunt jezelf niet buiten de maatschappij plaatsen. Je maakt er hoe dan ook deel van uit. Alle materie is gelijk aan elkaar: de deeltjes waaruit hout bestaat zijn dezelfde deeltjes die karton of zelf het menselijke lichaam vormen. Daardoor beschouwt hij materiaal als een stroom van energie die uit jezelf voortkomt en niet eenzijdig gericht is op je denkwereld of de materiële wereld. Het verbindt het geestelijke en fysieke met elkaar.
De belangstelling voor beeldende kunst ontstond rond zijn vijftiende, toen de broer van Ad de Jong een kopie uit een schetsboek van Mondriaan mee naar huis bracht. De tekst bij de tekening ging niet over het tekenen, maar over de binnenwereld van Mondriaan waaruit de tekening voortkwam. Daardoor zag hij dat de kunst geen reactie hoeft te zijn op iets van buitenaf, maar dat zij van binnenuit kan ontstaan. Dat inzicht werd versterkt in 1987 door de internationale tentoonstelling ‘The Spiritual in Art: abstract painting 1890-1985’ die in Nederland in het Gemeentemuseum in Den Haag te zien was. De expositie en de essays in de publicatie toonden aan dat abstracte kunst niet alleen vormgericht is maar een spirituele bron heeft.
De belangrijkste notie voor Ad de Jong is, zoals gezegd, dat je moet snappen dat alles één geheel is waar iedereen deel van uitmaakt.
Het kunstenaarschap van Ad de Jong ontwikkelde zich in een roerige tijd, waarbij in Amsterdam veel op straat gebeurde. Hij was zelf actief in de kraakbeweging. Bij grote demonstraties merkte hij dat de protestbeweging heel eendimensionaal en passief was en verbaasde zich erover dat als er 200.000 mensen demonstreerden bij een kerncentrale, het verzet tegen een slechte ontwikkeling erbij bleef dat er bloemen werden uitgedeeld aan de Mobiele Eenheid. Het zou met die hoeveelheid mensen vrij eenvoudig zijn geweest om die controlerende macht te overlopen en toch gebeurde dat niet. Vanaf dat moment drong het besef tot hem door dat het erom ging in de wereld je eigen weg te vinden: waarom leef je eigenlijk en wat is je doel? Die vragen kun je niet beantwoorden door verongelijkt te zijn met de wereld om je heen, maar wel door een kritische verstandhouding met je eigen leven en wat je daarin nastreeft.
Als beeldhouwer groeide De Jong op met het werk van Joseph Beuys, Gordon Matta Clark en de Arte Povera kunstenaars die vertegenwoordigers waren van de opvatting dat beeldhouwkunst niet per se een afgeleide was van de werkelijkheid, maar ook uit zichzelf kon ontstaan, een bevinding die al met het werk van Henry Moore in de kunstwereld meer algemeen post had gevat. Op de academie al doorbrak Ad de Jong de fundamentele gestrengheid die er in de beeldhouwdiscipline was ontstaan waarin het materiaal zichzelf moest zijn, onbewerkt en eenvoudig. Toen hij als student een stalen beeld transparant ultramarijn blauw verfde was dat not done. Het stond hem voor ogen om de beeldhouwkunst van die dagen te voorzien van poëtische energie en onbekende elementen die al werkend tot stand komen.
Na de academie wilde hij simpel kunnen werken, zonder het machinepark waarvan de beeldhouwkunst gebruik maakt. Hij wilde zijn beelden met de handen, met eenvoudige materialen direct kunnen maken of op de werkbank kunnen buigen, maar na een tijd werd het metaal en beton waarmee hij werkte hem te zwaar. Hij had al epoxy toegepast voor zijn eindexamenwerk en het beviel hem dat hij die beelden gewoon kon optillen doordat ze superlicht waren. Daar kwam bij dat hij beelden wilde maken direct voor mensen hun huis en niet voor de musea. Daarom week hij af van het materiaalgebruik dat toen de museale status van sculptuur bevestigde.
Het stond hem voor ogen om de beeldhouwkunst van die dagen te voorzien van poëtische energie en onbekende elementen die al werkend tot stand komen.
Voor de mallen van zijn beelden maakt hij gebruik van kartonnen platen die hij insnijdt en op een bepaalde spanning brengt. Epoxy is een zogenaamde thermo-hardende kunststof die tijdens het bewerken dun en vloeibaar is en kan worden voorzien van glasvezel om als composiet een vaste vorm aan te nemen. Het kan eenvoudig worden bewerkt en met pigmenten van kleur worden voorzien.
Het toepassen van de kleur was voor hem noodzakelijk omdat in zijn jonge jaren de hele beeldhouwkunst in navolging van Beuys bruin en grijs was. Daar wilde hij iets tegenover stellen; de energie van kleuren.
Zijn kunstenaarspraktijk heeft Ad de Jong mede ontwikkeld door zich in New York te oriënteren op de wisselwerking tussen de kunstenaar en de markt. Na een residentie van een jaar keerde hij er enkele opeenvolgende jaren terug om er elke zomer een paar maanden te werken. Hoe inspirerend de omgeving ook was, het ging hem meer en meer tegenstaan dat je daar als kunstenaar alleen maar met geld bezig bent om in leven te blijven en om een plaatsje in de rangorde te veroveren. Het was eigenlijk daardoor volgens hem een conservatief klimaat voor beeldende kunst. Het relativeerde dat hij tegelijkertijd als kunstenaar bij galerie De Praktijk van Dirk Vermeulen zijn werk kon laten zien. Hij leerde ook veel van de fameuze galeriehouder Riekje Swart. Zij hem liet zien hoe je het werk het beste kon ophangen of in de ruimte plaatsen, dat je bij je tentoonstelling persoonlijke mensen moest ontvangen, dat je voor continuïteit moest zorgen en dat je bij de opening wel een leuk overhemd aantrok.
Ad de Jong koos ervoor om het kunstenaarschap ook te beoefenen als een vorm van verantwoordelijkheid voor het kunstklimaat. Niet alleen zijn werk voor W139 getuigt daarvan, maar ook zijn inbreng als medeorganisator van enkele grote manifestaties zoals ‘Beeld Hal Werk, een inzichtelijk overzicht van de staat van de Nederlands beeldhouwkunst in 2010 en de spraakmakende presentatie van monumentaal werk van 55 kunstenaars in ‘Present Forever’ in een originele betonnen ‘Bijlmer’ Klievering parkeergarage in Amsterdam-Zuidoost in 2012 en ‘All Is Giving’ in Groningen in 2013.
De vraag die Ad de Jong in zijn werk stelt is hoe je een sculptuur tot leven brengt. Het beeld hoeft wat hem betreft niet om aandacht te schreeuwen, wel stralend aanwezig zijn. De vormen moeten een balans tot stand brengen als een mediator voor de kleur tussen het beeld en de ruimte waarin het zich bevindt. Als hij een beeld voor een bepaalde situatie maakt, zoals in het geval van de sculptuur voor Kennedy Van der Laan, dan verblijft hij een tijd op die plek om er een verstandhouding mee aan te gaan. Hij neemt grote zelfgemaakte fiberglas kleurenstalen mee om die ter plaatse te beoordelen op hun werking en praat met de mensen die er werken. Het werk moet blijdschap geven en inspirerende energie toevoegen aan het dagelijkse werk.
De vraag die Ad de Jong in zijn werk stelt is hoe je een sculptuur tot leven brengt.
Hij vindt dat je als mens uniek bent, ook in het kijken naar kunst en dat je je uitgenodigd moet voelen om dat op jouw manier te doen. In de tentoonstelling ‘Help Young Worlds’ bij 1857 in Oslo, waar hij het beeld ‘ The Heat of Sand and Stars’ toonde, behorende bij het onderdeel van het grotere project ‘Start a New Art World’ ontmoette hij Afrikaanse moslims uit een nabijgelegen moskee en Islamitisch Cultureel Centrum die bij zijn expositie naar binnen liepen. Hij had de grote laaddeur van de tentoonstellingsruimte open laten zetten om die als ingang te gebruiken, zodat de ruimte binnengaan vanzelfsprekend was. Ze vroegen hem hoe ze naar deze sculptuur moesten kijken: “Is het een raket?” De Jong zei: “Je kunt ernaar kijken alsof het een boom is.” Daarmee zegt hij dat de sculptuur een eigen totale aanwezigheid heeft en dat dat voldoende is. Je aanvaardt de boom zoals hij daar is, door ernaar te kijken en daarvan te genieten zonder oordeel of betekenis.
Bij het kijken naar het werk van Ad de Jong ben je zelf de enige referentie. Je bekijkt zijn samengestelde sculpturen niet in relatie tot iets anders, hooguit in relatie tot de onderdelen waaruit ze zijn opgebouwd.
Van april t/m juni 2017 verbleef Ad in De Geheime Bunker bij Arnhem, de residentie van Omstand, presentatieruimte voor actuele kunst, om in eenvoud en de natuur daar zijn nieuwste werk te kunnen maken. Hij verhuisde praktisch zijn volledige Amsterdamse atelier hier naartoe. Deze voormalige bunker die diende om kerosine naar Amerikaanse vliegtuig bases in Duitsland te pompen, ligt verscholen en is koud, donker en stil. Er is geen elektriciteit, verwarming en stromend water. Het werken met het natuurlijke licht buiten en het licht en donker worden van de dag werd een cruciale ervaring voor hem. De nieuwe werken die daar ontstonden waren te zien in de tentoonstelling ‘Freedom is looking at you’ in juli en augustus 2017 bij Omstand.
De aanwezigheid van de kunst als een uiting van visuele kennis komt steeds meer onder druk te staan door wetenschappelijke, ethische en morele interpretaties en oordelen. Daarom richt Ad de Jong zich op het ontwikkelen van een eigen denk- en visuele verbeeldingswereld.
Ad de Jong: “In een tijd waarin ik als mens steeds meer gevraagd word mij aan te passen aan de identiteitsloze digitale techniek, wil ik het gevoel van het unieke van het mens-zijn versterken.“
Klik hier voor meer informatie, of kijk op deze website.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl