ALTERNATIVE TRUTHS : KARL MARX IN EEN BAD VOL BLAUWE GLITTERS

16 oktober 2017

Post-Truth (politics) : Het is ‘een bijvoeglijk naamwoord dat op omstandigheden wijst waarbij objectieve feiten minder bepalend zijn in het beïnvloeden van de publieke opinie dan emotie en persoonlijke overtuiging.’

Dankzij figuren als Donald Trump en Brexit-boegbeeld Boris Johnson is de Engelse taal een klassieker rijker. In 2016 riep Oxford Dictionaries de term uit tot het internationale woord van het jaar. Dat politici leugens vertellen is misschien niet nieuw. Wat wel nieuw is, is dat het leugen niet wordt ingezet om de waarheid te verbergen, maar om vooroordelen, emoties en persoonlijke overtuigingen te versterken. De publieke opinie op deze wijze beïnvloeden, is een trend die we verontrustend genoeg in hedendaags politiekklimaat steeds vaker zien. De feiten zijn minder of niet meer belangrijk en de waarheid komt op de tweede plaats.

Het zijn dan ook niet de feiten, maar de subjectieve media die veel kunstenaars inspireert in de tentoonstelling die vorige week in Expoplu Nijmegen is geopend. Curator Youri Appelo heeft een aantal kunstwerken samengebracht die een afspiegeling zijn van dit fenomeen. Waar kunst geen eenzijdige informatie zendt zoals het internet of de media, maar verhalen vertelt waarin meerdere waarheden verscholen liggen: Alternative Truths. Deze kunst biedt letterlijk alternatieve manieren om naar de werkelijkheid te kijken.

Anneke Ingwersen, The Warrior Van Heutz Goes Home

Hoe kun je de geschiedenis onderwijzen vanuit een globaal perspectief? Anneke Ingwersen onderzoekt op basis van archiefmateriaal hoe haar persoonlijke, culturele archief is gevormd door de eenzijdige verhalen uit Westerse geschiedenisboeken en hoe dit haar beeld op de wereld heeft gevormd. Verhalen waarin witte, mannelijke helden zoals Michiel de Ruyter domineren. Wat heb je nodig om te kunnen ontwennen van de vooroordelen die je zijn aangeleerd? Is het mogelijk om geschiedenislessen te ontkoloniseren? Vragen als deze krijgen vorm in haar werk Reversed Silhouettes of European History. Confronterende maar bovenal kwetsbare afbeeldingen zoals ‘My First Act of Racism’. Openhartige scènes gesneden in zwart papier.

Haaks op de zwart-witte, harde papiersneden van Ingwersen staat het extravagante werk van Lado Darakhvelidze. Een dramatisch doek van metersbreed donkerrood fluweel. Karl Marx en natuurwetenschapper Charles Darwin badderen samen in ton vol blauwe glitters in het midden van een bombastisch tafereel. Een blinkende regenboog daalt neer op een wereld die in de fik staat. Historische figuren, iconische beelden en de visuele cultuur en media van nu legt de kunstenaar vast op één doek: extreem herkenbare politieke boegbeelden gecombineerd met beladen stickers met leuzen als ‘migranten welkom’ of ‘geef angst en haat geen stem’. Darakhvelidze ziet ze als kookgerei waarmee onze meningen en wereldbeelden tot een nieuw recept gekookt kunnen worden. ‘Cooking The New Planet’ luidt dan ook de titel van een gordijn waarvan het publiek zich afvraagt wat er achter verborgen ligt. Op dezelfde manier vragen we ons af wat er verbloemt wordt door manipulatieve media strategieën, politieke agenda’s en de meerdere realiteiten die ze creëren.

Lado Darakhvelidze, Cooking The New Planet

De meest frustrerende kunst in de tentoonstelling komt uit de handen van Rune Peitersen. Omdat je als bezoeker maar blijft staren naar foto’s die onscherp zijn. De bijna abstracte, pixelachtige foto’s zijn ontstaan uit beeldmateriaal van gebieden in oorlog, of de resten hiervan. Een luchthaven in Gaza die door het Israelische leger werd vernietigd, een aanval op een enorm vaartuig door piraten in de Hoorn van Afrika, of screenshots van camera’s die zijn gemonteerd door Amerikaanse militaire drones. Peitersen gebruikt afbeeldingen die hij vindt op het internet en vervolgens knipt, plakt en vergroot in een poging om de oorspronkelijke beelden te interpreteren en de positie van de kijker aan de kaak te stellen: Wat is mijn rol in de gebeurtenissen die ik zo graag op een veilige afstand observeer?

De tentoonstelling Alternative Truths laat zien dat kennisoverdracht waarbij feiten in mindere mate van belang zijn, naadloos aansluit bij de tijd waarin wij leven en dat een woord als ‘Post-truth’ niet voor niets zo populair is. Of zoals wetenschapper en directeur van Oxford University Press Casper Grathwohl beaamt: „gevoed door de opkomst van sociale media als een nieuwsbron en een groeiend wantrouwen van feiten die worden aangeboden door het establishment. […] Het zou me niet verrassen als ‘post-truth’ een van de kenmerkende woorden van onze tijd wordt.”